Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh góp phần phát triển phong trào đọc sách trong thanh niên, thiếu niên và nhi đồng hiện nay

Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh góp phần phát triển phong trào đọc sách trong thanh niên, thiếu niên và nhi đồng hiện nay

• Bởi Tuyên giáo Tỉnh ủy Khánh Hòa
• 22/05/2025 08:12:58
• 21 lượt xem
• 0 lượt thích
• 0 bình luận

1. Trong những năm qua, việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đã trở thành việc làm tự thân đối với mỗi cán bộ đoàn, đoàn viên, thanh thiếu nhi. Việc triển khai học tập và làm theo Bác được các cấp bộ đoàn triển khai đồng loạt, định kỳ và thường xuyên, là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của tổ chức Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh trong giáo dục, chăm lo, bồi dưỡng thanh thiếu nhi. Một trong những việc làm được các cấp bộ đoàn và thanh thiếu nhi thực hiện rất hiệu quả để góp phần giáo dục, bồi dưỡng và chăm lo cho thanh thiếu nhi là học và làm theo Bác về thói quen đọc sách. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, việc đọc và học là rất quan trọng, dù làm bất cứ việc gì. Người từng khẳng định: “Siêng xem sách và xem nhiều sách là một việc đáng quý”1. Cuộc đời của Bác là minh chứng sống động nhất của việc tự học, siêng đọc để thành công. 
Có thể nói, việc hình thành và duy trì thói quen đọc sách, phát triển văn hóa đọc là nhiệm vụ quan trọng để góp phần bồi dưỡng lớp thanh niên thời kỳ mới, giàu trí tuệ, bản lĩnh và ý chi vươn lên. Các cuốn sách được viết ra là kết tinh của trí tuệ, tâm huyết và quá trình thực tiễn sinh động nên việc đọc sách sẽ mở ra kiến thức vô tận của nhân loại, mà chỉ khi đào sâu, suy nghĩ thì mỗi người mới hiểu hết giá trị thực sự ẩn sâu trong mỗi trang sách. Ngày nay, có nhiều cách tiếp cận thông tin và tra cứu thông tin, nhất là trong bối cảnh sự phát triển nhanh chóng của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã tạo ra các xuất bản phẩm điện tử mới như: sách nói (audio book), sách điện tử (e-book), sách tương tác, sách thực tế ảo... giúp các bạn trẻ có một hệ sinh thái công nghệ số để tiếp cận nguồn tri thức vô hạn ở bất kỳ đâu. Tuy nhiên, thời đại kỷ nguyên số với lượng dữ liệu đa chiều cũng dẫn đến việc các thông tin, nội dung mà thanh thiếu nhi tiếp cận có thể không đảm bảo chất lượng, chưa có sự chọn lọc và độ tin cậy cao. Bên cạnh hình thức tiếp cận trực tiếp qua sách vở, báo giấy, thế hệ trẻ hiện nay có thể khai thác thông tin qua nhiều hình thức khác nhau trên không gian mạng. Điều này đã tạo cơ hội để các đối tượng thù địch, phản động coi đó là thời cơ nhằm không ngừng chống phá, thực hiện thủ đoạn “diễn biến hòa bình” để đưa ra những thông tin sai lệch, lợi dụng truyền thông số với mục đích tuyên truyền xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vàvai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là nguy cơ gây biến đổi về nhận thức của một bộ phận thanh niên hiện nay có bản lĩnh chính trị không vững vàng về trách nhiệm, vị trí, vai trò của bản thân đối với xã hội và đất nước dẫn tới tư duy sai lệch, giảm sút niềm tin, phai nhạt lý tưởng cách mạng. 
Trước tình hình đó, nhận thức rõ tầm quan trọng và ý nghĩa của việc phát triển văn hoá đọc trong thanh thiếu nhi, với vai trò là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam, đội hậu bị tin cậy của Đảng, lực lượng xung kích cách mạng, trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, những năm qua, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh luôn xác định việc tuyên truyền và phát triển phong trào đọc sách đối với thanh niên, thiếu niên và nhi đồng là một trong những giải pháp quan trọng góp phần làm tốt công tác giáo dục của Đoàn. Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh các cấp thường xuyên lồng ghép nội dung đẩy mạnh và phát triển phong trào đọc sách trong thanh niên, thiếu niên và nhi đồng vào chương trình công tác đoàn và phong trào thanh thiếu nhi hằng năm. Năm 2022, Ban Bí thư Trung ương Đoàn đã tham mưu, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 311/QĐ-TTg ngày 05/3/2022 phê duyệt Chương trình “Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng trên không gian mạng giai đoạn 2023 - 2030”. Gần đây nhất, Ban Bí thư Trung ương Đoàn đã ban hành Chỉ thị số 02-CT/TWĐTN-CTTN ngày 15/01/2024 về việc tiếp tục nâng cao văn hóa đọc cho thiếu niên, nhi đồng; tổ chức hướng dẫn về việc tổ chức các hoạt động của Ngày Sách và Văn hoá đọc Việt Nam,…
Cùng với đó, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đã định hướng phát triển văn hoá đọc trong thanh thiếu nhi thông qua các hoạt động, phong trào, các cuộc thi để thúc đẩy tinh thần và đam mê đọc sách như: cuộc vận động “Mỗi thanh niên 1 cuốn sách làm bạn”; phong trào “Đọc và làm theo báo Đội”; cuộc thi “Đọc sách vì tương lai”; mô hình “Tặng sách thay hoa”; mô hình “Thư viện xanh”; hội chợ sách, ngày hội đọc sách, ngày hội thanh niên với văn hóa đọc; xây dựng các tủ sách thanh niên… Đồng thời, nhằm giáo dục thanh thiếu nhi học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với nâng cao văn hoá đọc, các cấp bộ đoàn đã triển khai nhiều mô hình, hoạt động, tiêu biểu như: mô hình “Tủ sách tuổi trẻ học tập và làm theo Bác Hồ”; chuyên trang “Học tập và làm theo lời Bác”; mô hình “Thư viện sách điện tử về Chủ tịch Hồ Chí Minh”. Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản  Hồ Chí Minh đã phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức cuộc thi giới thiệu sách về Chủ tịch Hồ Chí Minh với chủ đề “Bác Hồ - Niềm tin yêu qua từng trang sách năm 2022”; phối hợp với Bộ Thông tin truyền thông, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức “Ngày hội đọc sách trong thanh niên năm 2024”, qua đó tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực đến gia đình, nhà trường và toàn xã hội, thu hút hàng ngàn lượt thiếu niên, nhi đồng trên cả nước tham gia.
Các cơ quan báo chí của Đoàn tích cực đăng tải các tin bài tuyên truyền, định hướng nội dung giúp đoàn viên, thanh niên hình thành phong trào đọc sách và văn hoá đọc. Các nhà xuất bản của Đoàn đã xuất bản và tái bản hàng trăm đầu sách các loại với các thể loại sách đa dạng, phong phú, đảm bảo chất lượng, giữ vững định hướng xuất bản các đầu sách giáo dục cho thanh thiếu nhi; tổ chức các chương trình, hoạt động nhằm nâng cao văn hóa đọc cho thế hệ trẻ, như: cuộc thi “Viết và Vlog Đọc xuyên mùa hè”2; chương trình “Đọc sách vì tương lai”3; “Trại sáng tác thơ, văn tuổi học trò”; “Giải thưởng cây bút tuổi hồng”; chương trình “Tủ sách cho em”.
Qua các khảo sát trong quá trình các cấp bộ đoàn triển khai thực hiện công tác giáo dục thanh thiếu nhi gắn với phong trào đọc sách và thực tiễn kết quả đạt được, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh nhận thấy đối với các hoạt động giải trí cá nhân hiện nay, 74,4%4 thế hệ trẻ hiện nay có nhu cầu tiếp cận nhiều nguồn sách báo, phim ảnh chính thống, đặc biệt theo hình thức chuyển đổi số, trên các trang thông tin điện tử, mạng xã hội vì hình thức này không chỉ đáp được ứng yêu cầu có thể hình thành thói quen đọc mọi lúc, mọi nơi mà còn đáp ứng được nhu cầu học tập, nâng cao kiến thức, mở rộng mạng lưới mối quan hệ của các bạn. Tuy nhiên, trước nhu cầu của bản thân, có 85%5 các bạn gặp khó khăn trong việc nhận diện các thông tin giả mạo, phản cảm trên không gian mạng và có nguyện vọng đối với cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức Đoàn sẽ có thêm định hướng, hướng dẫn, tổ chức các diễn đàn, câu lạc bộ, điểm sinh hoạt văn hoá cho thanh thiếu nhi gắn với các hoạt động phát triển phong trào đọc sách, qua đó đảm bảo được tính lành mạnh, tích cực, đặc biệt trên không gian mạng để thế hệ trẻ hiện nay có thể yên tâm tiếp cận các nội dung, rèn luyện thói quen đọc sách của bản thân.
2. Để tiếp tục đẩy mạnh hiệu quả phong trào đọc sách và nâng cao văn hoá đọc, đồng thời xây dựng kế hoạch, định hướng đáp ứng những yêu cầu đặt ra trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay cũng như nhu cầu, nguyện vọng của thanh thiếu nhi, trong thời gian tới Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh sẽ tập trung thực hiện một số giải pháp cụ thể như sau:
Một là, tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động để xây dựng định hướng văn hoá đọc lành mạnh cho thanh thiếu nhi; triển khai thường xuyên, liên tục các hoạt động truyền thông nhằm nâng cao nhận thức, phổ biến chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước liên quan đến phát triển phong trào đọc, trách nhiệm của các cấp, các ngành, cộng đồng, gia đình, cá nhân trong việc xây dựng và nâng cao văn hoá đọc. Đồng thời, phải chuyển hướng công tác tuyên truyền, giáo dục từ một chiều thành đa chiều, có sự tương tác thường xuyên giữa tổ chức Đoàn đến đối tượng thanh thiếu nhi; thường xuyên lắng nghe ý kiến, nguyện vọng, nhu cầu của thanh thiếu nhi , từ đó tạo căn cứ để điều chỉnh phương pháp tuyên truyền, giáo dục phù hợp, gắn với thực tiễn, tạo sức lan tỏa sâu rộng, chủ động rèn luyện thói quen, hưởng ứng, tham gia phong trào đọc sách.
Hai là, tăng cường các hoạt động giới thiệu sách, tổ chức triển lãm, trưng bày sách; ngày hội đọc sách theo các chủ đề gắn với các nội dung: học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, giáo dục tình yêu quê hương, đất nước; kỷ niệm các ngày lễ lớn của Đảng, đất nước và tổ chức Đoàn, rèn luyện kỹ năng sống, phát triển bản thân, giáo dục tâm sinh lý, các vấn đề xã hội mà thế hệ trẻ hiện nay quan tâm. Đồng thời, tổ chức các sân chơi, cuộc thi giúp thanh thiếu nhi có không gian thể hiện đa dạng góc nhìn, suy nghĩ, cảm nhận riêng của bản thân như cuộc thi kể chuyện; cuộc thi tuyên truyền về sách thông qua các hình thức sáng tạo (đóng kịch, vẽ tranh, thiết kế hình ảnh động theo nhân vật); tổ chức các buổi giao lưu, sinh hoạt câu lạc bộ để các bạn được giới thiệu, chia sẻ, trao đổi cùng nhau về cuốn sách mà bản thân yêu thích. 
Ba là, đẩy mạnh giáo dục, trang bị các kiến thức, kỹ năng đọc cho thanh thiếu nhi, nhất là trong các trường học, thư viện, thiết chế văn hoá của Đoàn, Hội, Đội; tuyên truyền để các bạn quan tâm đọc những ấn phẩm, sách báo viết về những tấm gương người tốt, việc tốt, những câu chuyện đẹp trong và ngoài nước giúp định hướng xu hướng đọc lành mạnh, bổ ích; tiếp tục đẩy mạnh mô hình “Mỗi tuần một câu chuyện đẹp, một cuốn sách, một tấm gương sáng”, “Mỗi chi đoàn, chi hội, chi đội mỗi tháng một cuốn sách”; phát huy phong trào gắn với chủ đề đọc sách theo gương Bác; thường xuyên tổ chức các hoạt động tuyên dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân, các gương thanh thiếu nhi tiêu biểu tích cực tham gia phong trào, tạo sức lan toả tích cực, nâng cao tính chủ động, tinh thần ham học, ham đọc của các bạn trẻ; trang bị thêm nhiều kiến thức, kỹ năng, hoàn thiện trí tuệ, nhân cách, xây dựng thói quen đọc sách, lối sống nhân văn, hội nhập của thế hệ thời đại mới.
Bốn là, chủ động bắt kịp xu hướng chuyển đổi số của thời đại, trong đó các cấp bộ đoàn cần tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phát động, xây dựng kế hoạch thực hiện có hiệu quả phong trào đọc sách phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, đơn vị. Thường xuyên cập nhật sách hay lên hệ thống cổng thông tin điện tử, số hoá tài liệu để thanh thiếu nhi có thể dễ dàng tiếp cận; tận dụng các nền tảng trên không gian mạng để hướng dẫn thanh thiếu nhi kỹ năng nhận diện các thông tin không chính xác, định hướng chọn lọc các nguồn sách báo điện tử chính thống, các chủ đề phù hợp với từng độ tuổi, đáp ứng nhu cầu tìm đọc các đầu sách phù hợp, đem lại giá trị kiến thức, mở rộng góc nhìn của các bạn.
Năm là, các cơ quan báo chí, xuất bản của Đoàn tiếp tục nâng cao chất lượng, đổi mới nội dung, hình thức các ấn phẩm, đảm bảo tính hấp dẫn, phong phú, sinh động, đáp ứng nhu cầu, sở thích và nguyện vọng của thanh thiếu nhi; thường xuyên đổi mới trong công tác xuất bản các ấn phẩm sách, chú trọng từ nội dung đến hình thức trình bày; thường xuyên khảo sát nhu cầu của bạn đọc, lấy đó là căn cứ để nghiên cứu thêm nhiều nội dung hay, hiện đại, hấp dẫn, “đánh trúng tâm lý” các chủ đề mong muốn tìm đọc của các bạn trẻ. Đồng thời, có những giải pháp cụ thể để những cuốn sách hay, sách đẹp đến được với bộ phận thanh thiếu nhi vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, thanh niên công nhân tại khu công nghiệp, khu chế xuất, thanh thiếu nhi yếu thế… góp phần xây dựng thói quen đọc sách, tạo động lực để phát triển văn hóa đọc.
Quá trình hội nhập, sự bùng nổ thông tin, phát triển của các phương tiện truyền thông và mạng xã hội góp phần giúp văn hoá đọc không chỉ dừng lại ở những hình thức truyền thống như sách vở, báo giấy mà đã được số hóa trên các trang thông tin điện tử, mạng xã hội. Đây là lợi thế để các bạn trẻ hiện nay có cơ hội được tiếp cận nguồn kiến thức không giới hạn. dễ dàng hơn bao giờ hết; nâng cao kiến thức chuyên sâu, tăng cường nhận thức, rèn luyện kỹ năng phát triển bản thân. Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cũng đòi hỏi thanh thiếu nhi phải chủ động xây dựng kỹ năng tìm kiếm thông tin, tiếp thu kiến thức có chọn lọc, “tăng sức đề kháng trước” những thông tin không chính xác; xây dựng lối sống lành mạnh, tích cực, văn minh, xứng đáng là thế hệ thanh thiếu nhi thời đại Hồ Chí Minh.

1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. 5, tr.274.
2. Do Nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức.
3. Do Hội đồng Đội Trung ương phối hợp với Nhà xuất bản Giáo dục tổ chức.
4. Báo cáo điều tra nhu cầu, nguyện vọng và những vấn đề thanh niên quan tâm trên lĩnh vực đời sống xã hội của Viện Nghiên cứu Thanh niên.
5. Báo cáo điều tra nhu cầu, nguyện vọng và những vấn đề thanh niên quan tâm trên lĩnh vực đời sống xã hội của Viện Nghiên cứu Thanh niên.