Quan điểm và định hướng hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu lực, hiệu quả

Quan điểm và định hướng hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu lực, hiệu quả

• Bởi Tuyên giáo Tỉnh ủy Khánh Hòa
• 19/11/2025 08:09:10
• 5 lượt xem
• 0 lượt thích
• 0 bình luận

1. Mở đầu

Hệ thống pháp luật Việt Nam được hiểu là tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật được ban hành bởi các chủ thể nhà nước có thẩm quyền (ở cấp trung ương và địa phương)⁽¹⁾, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong đời sống xã hội theo mục tiêu, định hướng. Hệ thống pháp luật Việt Nam được cấu thành bởi các quy phạm pháp luật; mang tính thống nhất và chặt chẽ và phản ánh đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phục vụ cho mục tiêu phát triển đất nước, bảo vệ quyền con người, quyền công dân và bảo đảm công bằng xã hội.

Hiện nay, việc đổi mới quản trị quốc gia với định hướng chuyển từ mô hình quản lý hành chính truyền thống sang mô hình quản trị hiện đại, với trọng tâm là: Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; Chính phủ số, chính quyền số; tăng cường minh bạch, trách nhiệm giải trình; bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Trong đó, hệ thống pháp luật “hiện đại, hiệu lực, hiệu quả” chính là hướng tới một hệ thống pháp luật: Hiện đại - phù hợp với chuẩn mực quốc tế, số hóa quy trình xây dựng và thực thi pháp luật. Hiệu lực - pháp luật được ban hành đúng thẩm quyền, có giá trị bắt buộc thi hành. Hiệu quả - pháp luật phải phát huy tác dụng trong thực tiễn, giúp giải quyết vấn đề xã hội, thúc đẩy phát triển bền vững.

Hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu lực, hiệu quả là quá trình chủ động sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ hoặc ban hành mới các quy phạm pháp luật một cách toàn diện, đồng bộ và kịp thời, nhằm xây dựng một hệ thống pháp luật đủ năng lực điều chỉnh các quan hệ xã hội phức tạp, phục vụ hiệu quả cho công cuộc đổi mới phương thức quản trị quốc gia, bảo đảm Nhà nước hoạt động hiệu lực, hiệu quả, thích ứng với bối cảnh mới của phát triển kinh tế - xã hội, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật trong bối cảnh đổi mới quản trị quốc gia đòi hỏi phải triển khai một loạt nội dung trọng tâm, thể hiện trên nhiều phương diện: Hoàn thiện thể chế pháp luật đồng bộ, thống nhất, hiện đại; đổi mới tư duy lập pháp theo hướng quản trị quốc gia hiện đại; nâng cao chất lượng xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật; tăng cường tổ chức thi hành pháp luật và kiểm soát hiệu quả thực thi; đổi mới cơ chế phân công, phối hợp, phân quyền, phân cấp trong quản trị nhà nước; hoàn thiện pháp luật trong các lĩnh vực then chốt của quản trị quốc gia; Tăng cường vai trò giám sát, phản biện và tham gia của người dân, xã hội vào quá trình xây dựng và thực thi pháp luật.

Như vậy, hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm đổi mới quản trị quốc gia không chỉ tập trung vào kỹ thuật pháp lý, mà phải mang tính cải cách toàn diện, gắn với chuyển đổi mô hình quản trị, bảo đảm pháp luật trở thành công cụ cốt lõi của một Nhà nước pháp quyền hiện đại, vận hành hiệu lực, hiệu quả và hướng đến phục vụ người dân, doanh nghiệp. Do đó, hoàn thiện hệ thống pháp luật trong bối cảnh đổi mới quản trị quốc gia là một nhiệm vụ chiến lược, lâu dài và toàn diện và cần được quán triệt và thực hiện trên cơ sở các quan điểm chỉ đạo nhất quán, đúng đắn.

2. Nội dung

2.1. Quan điểm hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu lực, hiệu quả

Thứ nhất, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với hoạt động hoàn thiện pháp luật

“Bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật”⁽²⁾, đây là quan điểm nền tảng và xuyên suốt trong quá trình xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam. Pháp luật phải là công cụ để thể chế hóa kịp thời, đầy đủ các chủ trương, đường lối của Đảng, bởi Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Những định hướng lớn của Đảng về phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh hay đối ngoại cần được chuyển hóa đầy đủ và kịp thời thành các quy phạm pháp luật cụ thể, khả thi và phù hợp với thực tiễn. Việc thể chế hóa kịp thời giúp pháp luật đồng hành với sự phát triển của đất nước, còn thể chế hóa đầy đủ bảo đảm không làm sai lệch tinh thần chỉ đạo của Đảng. Khi chủ trương của Đảng được hiện thực hóa bằng pháp luật, việc tổ chức thực thi sẽ có cơ sở pháp lý vững chắc, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Bên cạnh đó, đổi mới tư duy lập pháp cần gắn kết chặt chẽ với đổi mới tư duy quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu lực, hiệu quả. Đây là yêu cầu tất yếu trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tư duy quản trị quốc gia hiện đại đòi hỏi chuyển từ quản lý sang phục vụ, kiến tạo và thúc đẩy phát triển. Do đó, tư duy lập pháp hiện đại không chỉ tập trung vào việc ban hành quy phạm pháp luật, mà phải hướng tới xây dựng pháp luật để phục vụ phát triển, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Hai quá trình này song hành và hỗ trợ lẫn nhau để tạo ra một hệ thống pháp luật hiệu quả, thực tiễn, phù hợp với yêu cầu đổi mới và hội nhập. Đồng thời, mọi đổi mới đều phải đặt trong khuôn khổ định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm công bằng, dân chủ, vì con người và do nhân dân làm chủ.

Thứ hai, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm của quá trình hoàn thiện pháp luật

Pháp luật phải hướng đến bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân và doanh nghiệp; “Các quy định của luật phải mang tính ổn định, đơn giản, dễ thực hiện, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm”; “không đẩy khó khăn cho người dân, doanh nghiệp trong thiết kế chính sách và xây dựng pháp luật”⁽³⁾; quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp là mục tiêu, động lực, tiêu chí đánh giá chất lượng, hiệu quả của công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, là nền tảng của một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh. Trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, pháp luật không chỉ là công cụ quản lý mà còn là phương tiện để bảo đảm công lý, bảo vệ con người trước hành vi lạm quyền, tha hóa quyền lực. Khi người dân và doanh nghiệp được pháp luật bảo vệ sẽ yên tâm lao động, sản xuất, đầu tư và đóng góp tích cực cho sự phát triển đất nước. Pháp luật cần rõ ràng, minh bạch, dễ tiếp cận, đồng thời loại bỏ các quy định bất hợp lý gây cản trở quyền lợi chính đáng. Hướng đến bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp chính là thước đo cho tính nhân văn, tiến bộ và hiệu quả của hệ thống pháp luật trong quản trị quốc gia hiện đại.

Trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền hiện đại, sự hài lòng của người dân và hiệu quả thực tiễn phải được xem là thước đo quan trọng nhất để đánh giá chất lượng của hệ thống pháp luật và quản trị quốc gia. Pháp luật chỉ thực sự có giá trị khi giải quyết được vấn đề thực tiễn, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nhân dân, đồng thời thúc đẩy sự phát triển ổn định của đất nước. Nếu người dân cảm thấy pháp luật rườm rà, khó tiếp cận, không công bằng thì dù được soạn thảo công phu cũng khó có thể gọi là hiệu quả. Tư duy quản trị hiện đại đòi hỏi pháp luật không chỉ đúng về lý thuyết mà phải thiết thực, dễ hiểu và khả thi trong cuộc sống.

Thứ ba, bảo đảm “dân chủ, công bằng, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, khả thi của hệ thống pháp luật”⁽⁴⁾

Tính dân chủ thể hiện ở chỗ pháp luật phải xuất phát từ ý chí, nguyện vọng chính đáng của nhân dân, bảo đảm quyền làm chủ, quyền tham gia của người dân vào quá trình xây dựng và thực thi pháp luật. Tính công bằng đòi hỏi pháp luật phải công minh, không thiên vị, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội, nhất là nhóm yếu thế. Khi hệ thống pháp luật bảo đảm dân chủ, công bằng sẽ tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững, ổn định xã hội và tăng cường niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước. Đây cũng là thước đo cho chất lượng quản trị quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay.

Xây dựng một hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tính ổn định và hiệu quả trong quản lý nhà nước. Sự đồng bộ thể hiện ở sự hài hòa giữa các văn bản pháp luật từ trung ương đến địa phương, giữa các lĩnh vực pháp luật như hành chính, dân sự, hình sự, kinh tế... Tính thống nhất đòi hỏi pháp luật không được mâu thuẫn, chồng chéo, bảo đảm cùng hướng đến mục tiêu chung là bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân và lợi ích quốc gia. Khi pháp luật được xây dựng một cách hệ thống, có sự liên kết chặt chẽ, sẽ hạn chế khoảng trống pháp lý, nâng cao hiệu lực thi hành và giảm thiểu xung đột trong áp dụng. Đây là cơ sở để xây dựng Nhà nước pháp quyền vững mạnh, phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, hoàn thiện hệ thống pháp luật theo nguyên tắc công khai, minh bạch và khả thi là yêu cầu cấp thiết để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Công khai, minh bạch giúp người dân và doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận thông tin pháp luật, tạo điều kiện để họ tham gia đóng góp ý kiến, giám sát quá trình xây dựng và thực thi pháp luật. Tính khả thi bảo đảm rằng các quy định pháp luật phù hợp với thực tiễn, có thể thực hiện được trong đời sống, không gây cản trở hay gánh nặng cho xã hội. Khi pháp luật vừa rõ ràng, minh bạch, vừa dễ áp dụng, nó sẽ tăng cường tính tuân thủ, hạn chế tiêu cực và góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa vững mạnh.

Thứ tư, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật⁽⁵⁾

Không chỉ chú trọng ban hành luật, mà cần đồng thời nâng cao hiệu quả tổ chức thực thi pháp luật mới bảo đảm hệ thống pháp luật phát huy vai trò thực sự, coi hai khâu xây dựng và thi hành pháp luật trong một chỉnh thể thống nhất, liên thông, hiệu quả. Nếu luật được ban hành đầy đủ nhưng không được thực thi nghiêm minh, công bằng thì pháp luật sẽ mất đi giá trị, đồng thời đánh mất niềm tin của người dân. Hiệu quả thi hành pháp luật phụ thuộc vào năng lực, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, sự minh bạch, công bằng trong xử lý và sự tuân thủ của người dân, doanh nghiệp. Do đó, cần đồng bộ cả việc xây dựng và thực thi pháp luật, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm vi phạm để tạo môi trường pháp lý ổn định, tin cậy và hiệu quả.

Giám sát, đánh giá và điều chỉnh kịp thời các quy phạm pháp luật không còn phù hợp với thực tiễn là yếu tố then chốt để hệ thống pháp luật luôn linh hoạt và hiệu quả. Tốc độ phát triển nhanh chóng của xã hội khiến nhiều quy định pháp luật không còn phù hợp, thậm chí gây cản trở cho sự phát triển. Nếu không được rà soát, cập nhật thường xuyên, pháp luật sẽ mất tính khả thi và dẫn đến việc thực thi gặp khó khăn, thậm chí tạo ra bất công. Vì vậy, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ, phản hồi từ thực tiễn và người dân, đồng thời chủ động sửa đổi, bổ sung nhằm bảo đảm pháp luật luôn sát với thực tế, đáp ứng yêu cầu quản trị quốc gia hiện đại và phát triển bền vững.

Thứ năm, chủ động tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế, phù hợp với điều kiện Việt Nam

“Mở rộng hợp tác quốc tế về pháp luật”⁽⁶⁾, chủ động tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về xây dựng và thi hành pháp luật phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam. Quá trình hoàn thiện pháp luật cần học hỏi và tiếp thu kinh nghiệm quản trị hiện đại từ các quốc gia tiên tiến trên và phải được điều chỉnh phù hợp với thể chế chính trị, điều kiện kinh tế - xã hội đặc thù của Việt Nam để nâng cao chất lượng và hiệu quả pháp luật. Việc này giúp bảo đảm pháp luật vừa mang tính hiện đại, tiến bộ, vừa phù hợp với thực tiễn, đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước. Do đó, kết hợp giữa học hỏi quốc tế và giữ gìn bản sắc, lợi thế riêng là chìa khóa để xây dựng hệ thống pháp luật bền vững, hiệu quả.

Ngoài ra, quá trình lập pháp cần bảo đảm kết hợp hài hòa giữa giá trị phổ quát và đặc thù dân tộc nhằm xây dựng hệ thống pháp luật vừa tiến bộ, vừa phù hợp với thực tiễn xã hội Việt Nam. Giá trị phổ quát như quyền con người, công bằng, dân chủ là những nguyên tắc cơ bản được công nhận rộng rãi trên thế giới, giúp pháp luật Việt Nam hội nhập với xu thế quốc tế. Đồng thời, đặc thù dân tộc về lịch sử, văn hóa, truyền thống và thể chế chính trị cần được tôn trọng để pháp luật phù hợp với bản sắc và điều kiện riêng của đất nước. Sự kết hợp này tạo nên một hệ thống pháp luật vừa mang tính hội nhập, vừa giữ được nét đặc trưng, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại và phát triển bền vững.

Thứ sáu, gắn hoàn thiện pháp luật với chuyển đổi số, cải cách hành chính và hội nhập quốc tế

Pháp luật phải là nền tảng cho chuyển đổi số quốc gia, Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Các quy định pháp lý rõ ràng, minh bạch tạo môi trường thuận lợi cho ứng dụng công nghệ mới, bảo đảm an toàn thông tin và quyền lợi của người dân, doanh nghiệp trong môi trường số. Khi pháp luật phù hợp, việc triển khai chuyển đổi số sẽ hiệu quả hơn, góp phần nâng cao năng lực quản trị nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội bền vững trong thời đại công nghệ số.

Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng và áp dụng pháp luật là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội hiện đại. Công nghệ giúp quá trình soạn thảo, tham vấn và phổ biến pháp luật trở nên nhanh chóng, minh bạch hơn. Đồng thời, việc áp dụng công nghệ trong thi hành pháp luật cũng góp phần giảm thiểu tiêu cực, nâng cao tính công bằng và hiệu lực thực thi. Qua đó, pháp luật ngày càng gần gũi và phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp.

Bảo đảm pháp luật Việt Nam tương thích với cam kết quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Việc bảo đảm pháp luật Việt Nam tương thích với các cam kết quốc tế và điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia là yếu tố quan trọng để hội nhập sâu rộng với thế giới. Điều này giúp nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, đồng thời tạo thuận lợi cho hợp tác kinh tế, thương mại và phát triển bền vững. Pháp luật trong nước cần được điều chỉnh phù hợp để vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ quốc tế đã cam kết, góp phần xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại và đồng bộ.

Những quan điểm trên là nền tảng để xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực quản trị quốc gia, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phục vụ phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

2.2. Định hướng hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu lực, hiệu quả ở Việt Nam

Một là, hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và hiện đại, khả thi, linh hoạt, thích ứng nhanh với thay đổi của thực tiễn và hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên mới

Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, không mâu thuẫn và chồng chéo là yêu cầu cấp thiết để nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia. Khi pháp luật được xây dựng rõ ràng, nhất quán, việc áp dụng và thi hành sẽ thuận lợi, tránh gây khó khăn cho người dân và cơ quan công quyền. Đồng thời, hệ thống pháp luật đồng bộ giúp tăng cường sự ổn định và minh bạch trong xã hội, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào công lý và pháp quyền. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại và phát triển bền vững.

Pháp luật hiện đại không chỉ là công cụ điều chỉnh mà còn là nền tảng thúc đẩy sáng tạo và đổi mới trong thời đại số. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ tạo ra nhiều hình thức giao dịch, quản lý mới đòi hỏi pháp luật phải linh hoạt, phù hợp với thực tiễn. Pháp luật cần bảo đảm tính hiện đại và khả thi để kịp thời điều chỉnh các mối quan hệ mới phát sinh trong nền kinh tế số, xã hội số và chính phủ số. Việc xây dựng các quy định rõ ràng, dễ hiểu và có tính ứng dụng cao giúp bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan, đồng thời thúc đẩy phát triển của nền kinh tế số và xã hội hiện đại.

Xây dựng pháp luật theo hướng mở, linh hoạt, thích ứng nhanh với thay đổi của thực tiễn và hội nhập quốc tế là yêu cầu thiết yếu để hệ thống pháp luật luôn hiện đại và hiệu quả. Trong bối cảnh kinh tế, xã hội biến động nhanh, pháp luật cần có khả năng điều chỉnh kịp thời, không cứng nhắc, đáp ứng nhu cầu phát triển và bảo vệ quyền lợi của người dân, doanh nghiệp. Cùng với sự linh hoạt pháp luật còn hội nhập sâu rộng với các chuẩn mực quốc tế, nâng cao vị thế và khả năng cạnh tranh trên trường toàn cầu. Đây chính là nền tảng để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại và phát triển bền vững.

Hai là, Hiến pháp năm 2013 là nền tảng cho cải cách pháp luật

Hiến pháp năm 2013 là đạo luật gốc, có giá trị pháp lý tối cao, đặt nền tảng cho toàn bộ hệ thống pháp luật quốc gia. Do đó, cải cách pháp luật trong giai đoạn mới cần phải xuất phát từ các quy định và nguyên tắc của Hiến pháp, đặc biệt là các nội dung liên quan đến: quyền con người, quyền công dân; phân công, phối hợp, phân quyền, phân cấp giữa các cơ quan nhà nước; kiểm soát quyền lực và bảo đảm tính minh bạch, giải trình. Việc cụ thể hóa các nội dung này bằng hệ thống luật đồng bộ, thống nhất, khả thi chính là bước đi then chốt để hoàn thiện thể chế và phục vụ phát triển bền vững. Cụ thể là:

Về quyền con người, quyền công dân. Hiến pháp không chỉ là đạo luật gốc mà còn là chuẩn mực cao nhất để bảo đảm mọi quy phạm pháp luật ban hành đều phù hợp với tinh thần dân chủ, nhân văn và pháp quyền. Việc lập pháp phải hướng tới bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con người, không được mâu thuẫn hay làm suy giảm các quyền đã được hiến định. Chỉ khi pháp luật cụ thể hóa đúng và đầy đủ các giá trị hiến định thì mới tạo ra hệ thống pháp lý công bằng, bền vững và đáng tin cậy.

Về phân công, phối hợp, phân quyền, phân cấp giữa các cơ quan nhà nước. Đây là cơ sở để bảo đảm quyền lực nhà nước được tổ chức hợp lý, không chồng chéo, không lạm quyền và có cơ chế kiểm soát hiệu quả. Pháp luật cần xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm và giới hạn hoạt động của từng cơ quan, từ đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Việc tuân thủ nghiêm nguyên tắc phân quyền cũng góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dân chủ, minh bạch và công bằng.

Về kiểm soát quyền lực và bảo đảm tính minh bạch, giải trình. Pháp luật cần cụ thể hóa các cơ chế kiểm tra, giám sát quyền lực để tránh tình trạng lạm quyền, tùy tiện trong thực thi công vụ. Đồng thời, việc yêu cầu minh bạch và giải trình giúp tăng trách nhiệm của cơ quan nhà nước trước nhân dân, tạo niềm tin vào pháp luật và nền quản trị quốc gia. Đây là những nguyên tắc cốt lõi để xây dựng Nhà nước pháp quyền dân chủ, hiện đại và công bằng.

Ba là, gắn hoàn thiện pháp luật với yêu cầu đổi mới mô hình phát triển, chuyển đổi số và hội nhập

Việc hoàn thiện pháp luật cần đáp ứng yêu cầu đổi mới mô hình phát triển kinh tế theo hướng bền vững, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Nghị quyết 27-NQ/TW ngày 9 tháng 11 năm 2022 đã chỉ rõ mục tiêu hệ thống pháp luật phải được hoàn thiện đồng bộ, thống nhất và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, phục vụ cho mục tiêu phát triển nhanh, bền vững, hiện đại hóa đất nước và thích ứng với bối cảnh mới của thời đại⁽⁷⁾.

Pháp luật đóng vai trò then chốt trong việc tạo hành lang pháp lý an toàn, minh bạch và ổn định cho sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Hệ thống pháp luật cần bảo vệ quyền sở hữu, quyền tự do kinh doanh, cạnh tranh lành mạnh, đồng thời điều tiết để bảo đảm công bằng, an sinh xã hội và phát triển bền vững. Việc xây dựng pháp luật phải cân bằng giữa thúc đẩy tăng trưởng và bảo vệ lợi ích cộng đồng, góp phần thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Ưu tiên hoàn thiện khung pháp lý rõ ràng, minh bạch nhằm bảo vệ quyền lợi của người dân và doanh nghiệp về chuyển đổi số, dữ liệu, an toàn an ninh mạng, giao dịch điện tử và bảo vệ dữ liệu cá nhân đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế số và xã hội số. Việc hoàn thiện những lĩnh vực này góp phần nâng cao niềm tin và thúc đẩy sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên số hiện nay.

Pháp luật là nền tảng pháp lý quan trọng để hội nhập quốc tế và phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Bảo đảm pháp luật tương thích với các điều ước quốc tế là yếu tố then chốt để tạo thuận lợi cho thu hút đầu tư, phát triển thương mại và dịch vụ xuyên biên giới. Sự phù hợp này giúp Việt Nam thực hiện tốt các cam kết quốc tế, tạo môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trên trường quốc tế. Đồng thời, thúc đẩy hợp tác kinh tế toàn cầu, góp phần phát triển kinh tế bền vững và hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới.

Bốn là, đẩy mạnh cải cách lập pháp theo hướng chuyên nghiệp, dân chủ, công khai, minh bạch, khoa học và hiệu quả

Đổi mới quy trình xây dựng và ban hành văn bản pháp luật kết hợp ứng dụng công nghệ số với sự tham gia rộng rãi của nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng pháp luật. Công nghệ số giúp rút ngắn thời gian xử lý, tạo điều kiện cho nhiều đối tượng tham gia góp ý, đồng thời nâng cao khả năng tiếp cận và hiểu biết pháp luật của người dân. Cùng với sự đóng góp đa chiều giúp các văn bản quy phạm pháp luật sát thực tiễn, đáp ứng đúng nhu cầu xã hội và phát triển kinh tế. Việc phát huy trí tuệ tập thể góp phần xây dựng nền quản trị quốc gia hiệu quả, hiện đại và bền vững. Đồng thời, quá trình này tạo sự minh bạch, công khai và tăng cường niềm tin của người dân vào hệ thống pháp luật.

Nâng cao năng lực lập pháp của Quốc hội và chuyên môn hóa trong hoạt động xây dựng pháp luật là yếu tố then chốt để bảo đảm chất lượng và tính khả thi của các văn bản pháp luật. Việc chuyên môn hóa giúp các đại biểu và các tổ chức liên quan có kiến thức sâu rộng, cập nhật về các lĩnh vực cụ thể, từ đó xây dựng những quy định phù hợp, hiệu quả. Đồng thời, nâng cao năng lực lập pháp cũng giúp Quốc hội phản ứng kịp thời với những thay đổi nhanh chóng của xã hội, góp phần xây dựng hệ thống pháp luật hiện đại, đồng bộ và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước.

Năm là, tăng cường tổ chức thi hành pháp luật, bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm minh, thống nhất, hiệu quả trên thực tế và hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước

Trước hết cần hoàn thiện cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật bảo đảm nghiêm minh, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững⁽⁸⁾; pháp luật không chỉ dừng lại ở việc “có luật”, mà phải được tổ chức thực thi hiệu quả, có cơ chế giám sát, đánh giá tác động thường xuyên. Việc có cơ chế giám sát và đánh giá tác động thường xuyên giúp phát hiện kịp thời những bất cập, sai sót trong quá trình áp dụng, từ đó điều chỉnh, bổ sung phù hợp với thực tiễn. Điều này bảo đảm pháp luật không trở thành hình thức mà thực sự mang lại hiệu quả, tạo dựng niềm tin của người dân và doanh nghiệp vào hệ thống pháp quyền. Thực thi pháp luật tốt chính là yếu tố then chốt để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại và phát triển bền vững.

Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực và phòng chống tham nhũng, lạm quyền thông qua pháp luật là nhiệm vụ then chốt để bảo vệ sự trong sạch và hiệu quả của bộ máy nhà nước. Pháp luật cần quy định rõ ràng quyền hạn, trách nhiệm và giới hạn của các cơ quan, cá nhân trong bộ máy công quyền, đồng thời thiết lập các cơ chế giám sát chặt chẽ, minh bạch. Việc xử lý nghiêm minh các hành vi tham nhũng và lạm quyền góp phần nâng cao niềm tin của nhân dân vào pháp luật và chính quyền, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh.

Tăng cường trách nhiệm giải trình, minh bạch hóa hoạt động của bộ máy nhà nước là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản trị và củng cố niềm tin của người dân. Thông qua giải trình, minh bạch sẽ hạn chế được tiêu cực, tham nhũng và lạm quyền, giúp người dân dễ dàng giám sát, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, công bằng và hiệu quả. Đây là cơ sở để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dân chủ và phát triển bền vững.

Sáu là, hoàn thiện thể chế về phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương⁽⁹⁾

Rà soát, sửa đổi pháp luật để phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn giữa các cấp chính quyền, tránh chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm, đây là bước quan trọng để xây dựng nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp và hiệu quả. Khi đã quy định rõ ràng về phạm vi và giới hạn quyền lực của từng cấp, hoạt động quản lý sẽ hiệu quả hơn, giảm thiểu xung đột và tranh chấp trong thực thi công vụ. Điều này góp phần nâng cao chất lượng quản trị, thúc đẩy bộ máy nhà nước vận hành thông suốt, minh bạch và phục vụ tốt hơn lợi ích của nhân dân.

Tạo điều kiện cho chính quyền địa phương phát huy tính chủ động, linh hoạt trong quản trị địa phương nhưng vẫn bảo đảm kiểm soát quyền lực. Điều này giúp địa phương chủ động, nhanh chóng trong thực hiện các nhu cầu, đặc thù của từng vùng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, phải có cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ để tránh lạm quyền, tham nhũng và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân. Sự cân bằng giữa linh hoạt trong quản trị và kiểm soát quyền lực sẽ giúp xây dựng bộ máy nhà nước hiệu quả, minh bạch và phục vụ tốt hơn cộng đồng.

Bảy là, bảo đảm pháp luật phục vụ người dân và doanh nghiệp, không gây phiền hà, không cản trở sự phát triển

Định hướng xây dựng pháp luật cần lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm nhằm nâng cao khả năng tiếp cận và thực thi hiệu quả. Khi pháp luật rõ ràng, minh bạch và dễ hiểu, người dân cùng doanh nghiệp sẽ thuận lợi hơn trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Đồng thời, việc bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các chủ thể góp phần tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Đây là yếu tố then chốt để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại, dân chủ và công bằng.

Hoàn thiện pháp luật nhằm tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và công bằng là nền tảng quan trọng để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Pháp luật cần loại bỏ rào cản hành chính, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp và cá nhân, đồng thời khuyến khích sự cạnh tranh lành mạnh. Môi trường pháp lý rõ ràng, công bằng sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho các nhà đầu tư và doanh nhân phát huy sáng kiến, góp phần phát triển kinh tế đất nước một cách bền vững và hiệu quả. Đây là bước đệm vững chắc cho sự phát triển kinh tế số và xã hội hiện đại.

Đẩy mạnh công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là yếu tố then chốt để nâng cao nhận thức và năng lực pháp lý của người dân. Khi người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, họ sẽ tự giác tuân thủ pháp luật và biết cách bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Việc này không chỉ góp phần giảm thiểu vi phạm pháp luật mà còn xây dựng xã hội văn minh, công bằng và phát triển bền vững. Đồng thời, nâng cao năng lực pháp lý giúp người dân chủ động tham gia vào quá trình xây dựng và giám sát thực thi pháp luật, tạo nên môi trường pháp lý minh bạch và hiệu quả.

3. Kết luận

Hoàn thiện hệ thống pháp luật trên cơ sở quán triệt các quan điểm và định hướng chỉ đạo của Đảng, Nhà nước đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu lực, hiệu quả thể hiện định hướng rõ ràng, toàn diện và phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Đây là nền tảng để xây dựng một hệ thống pháp luật hiện đại, hiệu lực, hiệu quả - đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực quản trị quốc gia, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phục vụ phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

_________________

Ngày nhận bài: 15-10-2025; Ngày bình duyệt: 11-11-2025; Ngày duyệt đăng: 11-11-2025.

Email tác giả:tranquanghien.ajc@gmail.com

(1) Hệ thống pháp luật và quy trình - trình tự, thủ tục lập pháp ở Việt Nam, https://htpldn.moj.gov.vn, ngày 23-6-2022.

(2), (3), (4), (5), (6) Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30-4-2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

(7), (8), (9) Ban chấp hành Trung ương: Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09-11-2022 Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

PGS, TS TRẦN QUANG HIỂN
Viện Nhà nước và Pháp luật
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh