Xây dựng và thực hành văn hóa nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong kỷ nguyên mới

Xây dựng và thực hành văn hóa nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong kỷ nguyên mới

• Bởi Tuyên giáo Tỉnh ủy Khánh Hòa
• 08/12/2025 04:30:48
• 17 lượt xem
• 0 lượt thích
• 0 bình luận

Hình ảnh gần gũi, thân thương của Bác Hồ khi gặp gỡ bà con nông dân. Ảnh: Tư liệu.

1. Nâng cao nhận thức về văn hóa nêu gương của cán bộ, đảng viên 

Trong công việc cũng như trong đời sống, việc nêu gương có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ giúp cho mỗi người tự khắc phục, sửa chữa những khuyết điểm, hạn chế; mà còn góp phần lan tỏa những hành động, việc làm tốt để khích lệ, cổ vũ, động viên người khác noi gương, học tập và làm theo. Nêu gương chính là sự “bắt chước” một cách tự nhiên của mỗi con người, không phải là sự gượng ép, bắt buộc; mà là sự “bắt chước” có ý thức, dựa trên những hiểu biết và tính chất, mức độ của những hành động, việc làm có tác dụng tốt đối với xã hội của những tấm gương đó. Vì vậy, mỗi gương người tốt, việc tốt phải thực sự tiêu biểu về ý chí, nghị lực và bản lĩnh, là trung tâm của sự đoàn kết, được đông đảo mọi người kính trọng, nể phục và thừa nhận. Đối với cán bộ, đảng viên, thực hành văn hóa nêu gương vừa là trách nhiệm, nghĩa vụ góp phần xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức, cán bộ; vừa là nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục để đưa các nghị quyết của Đảng vào cuộc sống. Việc thực hiện văn hóa nêu gương của cán bộ, đảng viên là rất quan trọng, bởi “đảng viên đi trước, làng nước theo sau”.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng vấn đề nêu gương của cán bộ, đảng viên, Người khẳng định: “Nói chung thì các dân tộc phương Đông đều giàu tình cảm, và đối với họ một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền” (2). Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, trong xã hội ai cũng là chủ thể và cũng là đối tượng của giáo dục đạo đức, vì vậy, ai cũng có thể và cần phải nêu gương sáng về đạo đức; bản thân Người luôn nêu gương làm trước, từ những việc bình dị trong sinh hoạt đời thường đến thực hiện những nhiệm vụ cao cả, trọng trách với nước, với dân đều nhất quán nói đi đôi với làm. Theo Người, nêu gương của cán bộ, đảng viên phải được thể hiện trên cả ba mối quan hệ: đối với mình, đối với người và đối với công việc; luôn đặt lợi ích của Đảng, của đất nước, của Nhân dân lên trên hết, trước hết; đó là phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, nói phải đi đôi với làm. Phải quyết liệt chống bệnh: nói nhiều làm ít, nói mà không làm, nói một đằng, làm một nẻo, có thể gọi đó là nói suông. Người viết: “Lấy gương người tốt, việc tốt hằng ngày để giáo dục lẫn nhau là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới” (3). Chính đó là văn hóa, nhân cách, nhân văn của người cán bộ, đảng viên chân chính.  

Kế thừa, vận dụng linh hoạt, sáng tạo quan điểm, tư tưởng, cách làm, biện pháp về nêu gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào từng giai đoạn, thời điểm cách mạng khác nhau, Đảng ta đã có nhiều chủ trương, biện pháp để xây dựng, chỉnh đốn Đảng nói chung và xây dựng Đảng về đạo đức nói riêng ngang tầm nhiệm vụ. Đảng ta luôn đề cao vai trò “nêu gương” của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp. Thời gian qua, Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết, quy định, hướng dẫn về cách thức, biện pháp nêu gương của cán bộ, đảng viên, như: Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 4 (khóa XI) về “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”; Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; Quy định số 101-QĐ/TW ngày 07/6/2012 của Ban Bí thư về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp; Quy định số 55-QĐ/TW ngày 19/12/2016 của Bộ Chính trị về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; Quy định số 08-QĐ/TW ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng quy định trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng xác định: “Nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên. Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, thực hiện thường xuyên, sâu rộng, có hiệu quả việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị” (4). Đó cũng chính là nội dung, biện pháp có hiệu quả nhất để mỗi cán bộ, đảng viên hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.

Trước những tác động của mặt trái cơ chế thị trường, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện, suy thoái về đạo đức, lối sống đã làm trái Cương lĩnh, Điều lệ của Đảng, vi phạm những điều đảng viên không được làm, vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức chưa gương mẫu… phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” (5), gây mất niềm tin trong nhân dân.

Bối cảnh tình hình khu vực và thế giới diễn biến nhanh chóng, phức tạp, sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa đứng trước nhiều thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen đang đặt ra nhiều vấn đề mới đòi hỏi Đảng ta phải không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu. Một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng là mỗi cán bộ, đảng viên ở tất cả các cấp, các ngành phải thường xuyên, liên tục thực hành văn hóa nêu gương. Trong dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội XIV của Đảng chỉ rõ: “Nâng cao hơn nữa nhận thức xây dựng Đảng về đạo đức trong cấp ủy các cấp, tổ chức đảng, cán bộ đảng viên. Thực hiện nghiêm chuẩn mực đạo đức cách mạng, đạo đức công vụ, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; đề cao trách nhiệm nêu gương, ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý và người đứng đầu các cấp. Cán bộ, đảng viên giữ chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, nêu gương. Giáo dục, nâng cao ý thức chấp hành quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước, trách nhiệm phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, coi trọng danh dự của cán bộ, đảng viên” (6)

2. Một số giải pháp trọng tâm về xây dựng và thực hành văn hóa nêu gương của cán bộ, đảng viên trong kỷ nguyên mới

Một là, thường xuyên làm tốt việc bồi dưỡng lý tưởng, đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Lý tưởng, đạo đức cách mạng của Đảng ta là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, xây dựng đất nước ta ngày càng đàng hoàng, to đẹp, sánh vai với các cường quốc năm châu; là sự phấn đấu, hy sinh của các thế hệ cán bộ, đảng viên ưu tú cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Theo đó, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương phải tích cực, chủ động làm tốt việc tuyên truyền, giáo dục những phẩm chất, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của Đảng, đặc biệt là thành tựu 40 đổi mới đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng; chỉ rõ những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị, phản động để cán bộ, đảng viên thấy được trách nhiệm, nghĩa vụ của mình trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ được giao. Đồng thời, cần xây dựng kế hoạch, chương trình nghiên cứu, học tập lý luận chính trị hàng năm cho cán bộ, đảng viên phù hợp với môi trường công tác, yêu cầu nhiệm vụ đặt ra một cách cụ thể, thiết thực. Mỗi cán bộ, đảng viên phải nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của thực hành văn hóa nêu gương, tự soi, tự sửa, là góp phần xây dựng cơ quan, đơn vị, địa phương vững mạnh toàn diện về mọi mặt, hoàn thành thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ đề ra; từ đó, cán bộ, đảng viên nêu cao tinh thần, trách nhiệm của mình, gắn bó mật thiết với nơi làm việc, nhất là trong tiếp xúc, giải quyết các nhiệm vụ có liên quan đến người dân, doanh nghiệp. Mặt khác, người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương phải gương mẫu đi đầu trong mọi việc, lãnh đạo, chỉ đạo cấp dưới thực hiện nghiêm các quy định về nêu gương của Đảng; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hành nêu gương của cán bộ, đảng viên ở mọi lúc, mọi nơi, thông qua các kênh, các nguồn thông tin khác nhau.

Hai là, đặt ra yêu cầu cao cho mỗi cán bộ, đảng viên trong việc tự giác tu dưỡng, rèn luyện về đạo đức, lối sống. V.I. Lênin từng cảnh báo: không một kẻ thù nào, cho dù nó nham hiểm và hung hãn nhất có thể tiêu diệt được Đảng Cộng sản, ngoại trừ chính những người cộng sản tự tiêu diệt chính họ. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Bất cứ trường hợp nào mà vi phạm kỷ luật, chúng ta phải xử lý nghiêm, làm nghiêm từ trên xuống dưới để giữ vững kỷ cương, kỷ luật của Đảng, để lấy lại và củng cố lòng tin và tình thương yêu, quý trọng của Nhân dân” (7). Những lời nhắc nhở, cảnh báo trên thật thấm thía sâu sắc, đặt ra cho mỗi cán bộ, đảng viên phải không ngừng nêu cao tinh thần nêu gương về đạo đức, lối sống ở mọi lúc, mọi nơi, bất luận trong điều kiện, hoàn cảnh nào cũng phải giữ mình, đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, “chức vụ càng cao càng phải gương mẫu”; tích cực, chủ động học tập, rèn luyện để nâng cao năng lực công tác. Phải chấp hành nghiêm quy định của Đảng và Nhà nước; nghiêm khắc sửa chữa, rút kinh nghiệm đối với bản thân nếu phạm phải những khuyết điểm, sai lầm. Mặt khác, mỗi cán bộ, đảng viên phải thấm nhuần đạo đức cách mạng, phải tự rèn luyện cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, chống quan liêu. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong” (8). Mỗi cán bộ, đảng viên cần chủ động xây dựng kế hoạch tự bồi dưỡng, rèn luyện cho bản thân, xác định rõ nội dung, cách thức, phương pháp thực hiện yêu cầu đã đề ra; thường xuyên đối chiếu với nhiệm vụ chung của cơ quan, đơn vị, địa phương xem có đúng, phù hợp với điều kiện thực tế để điều chỉnh, bổ sung kịp thời.

Ba là, phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân. Phát huy vai trò giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội đối với cán bộ, đảng viên là nội dung rất quan trọng, cần được triển khai, thực hiện nghiêm túc ở bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào, góp phần hình thành tính tự giác trong thực hành nêu gương của cán bộ, đảng viên; giám sát, phản biện về việc chấp hành các nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng, Nhà nước, cơ quan, đơn vị, địa phương; về phẩm chất đạo đức, lối sống, quan hệ gia đình, dòng họ, địa phương; đặc biệt là về thực hiện xây dựng, triển khai tổ chức thực hiện các dự án xây dựng, xử lý môi trường, trong khâu bổ nhiệm, sắp xếp, tuyển dụng cán bộ. Bên cạnh đó, tổ chức đảng các cấp cần coi trọng xây dựng và thực hiện tốt kế hoạch để các tổ chức quần chúng góp ý cho cán bộ, đảng viên, nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên trong cơ quan, đơn vị mình. Những ý kiến phê bình đúng cần tiếp thu, đưa vào nội dung sinh hoạt để cán bộ, đảng viên trong chi bộ biết, có kế hoạch sửa chữa; những góp ý chưa chính xác, những thắc mắc của quần chúng cần được giải thích đầy đủ, kịp thời. Việc giám sát, phản biện xã hội của các cơ quan, ban, ngành phải có sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên để trao đổi thông tin, phát huy dân chủ trong bàn bạc, thảo luận đưa ra phương án xử lý hiệu quả nhất; phải luôn đặt lợi ích của Đảng, của tập thể, đơn vị lên trên lợi ích cá nhân, không được lồng ghép ý kiến chủ quan để bóp méo, thổi phồng sự việc; để quy chụp, gây mất đoàn kết, ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của tổ chức cơ sở đảng. Tăng cường và chú trọng công tác giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với lối sống, văn hóa đạo đức của mỗi cán bộ, đảng viên trong từng cơ quan, đơn vị và gắn chặt với nơi cư trú, môi trường sống, xây dựng gia đình văn hóa của cán bộ, đảng viên.

Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với cán bộ, đảng viên có dấu hiệu vi phạm kỷ luật Đảng, không gương mẫu trong thực hiện nhiệm vụ và trong cuộc sống hàng ngày, gây bức xúc cho cơ quan, đơn vị, địa phương và quần chúng nhân dân một cách chính xác, kịp thời theo quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước, đúng với tinh thần “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”. Đồng thời, cần có cơ chế, hình thức biểu dương, khen thưởng kịp thời những cá nhân, tổ chức, đơn vị luôn tự giác, thường xuyên thực hiện văn hóa nêu gương trước quần chúng nhân dân

Thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện, chúng ta đã giành được những thành tựu to lớn, quan trọng, có ý nghĩa lịch sử, Đảng đã khẳng định: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay” (9). Do đó, yêu cầu và trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ, đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý chủ chốt phải thực sự thực hành văn hóa nêu gương, toàn tâm, toàn ý với nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, địa phương; phải tự giác tu dưỡng, rèn luyện phấn đấu mọi lúc, mọi nơi. Đồng thời, cần có những biện pháp, chế tài của Đảng và Nhà nước đủ mạnh để ngăn chặn, răn đe, cảnh tỉnh đối với mỗi cán bộ, đảng viên trước những cám dỗ về quyền lực, vật chất… ,nhằm hạn chế tha hóa quyền lực, nhất là lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực để trục lợi, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên thật sự liêm chính, trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc./.

   TS. Nguyễn Văn Hùng, Hội đồng Lý luận Trung ương

---------------------------------------

     Chú thích tài liệu tham khảo:

(1), (4), (5), (9) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H.2021, tr.183-184, tr.183, tr.91-92, tr.25.

(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 1, Nxb CTQG-ST, H.2011, tr.284.

(3) Sđd, tập 15, tr.672.

(6) Xem dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội XIV của Đảng, ngày 14 tháng 10 năm 2025, trang 43.

(7) Bài phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Phiên bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 6 khóa XII, ngày 11/10/2017.

(8) Sđd, tập 9, tr.293.