Tư tưởng Hồ Chí Minh về hình thức, phương pháp tiến hành công tác kiểm tra đảng

Tư tưởng Hồ Chí Minh về hình thức, phương pháp tiến hành công tác kiểm tra đảng

• Bởi Tuyên giáo Tỉnh ủy Khánh Hòa
• 05/03/2025 11:00:31
• 36 lượt xem
• 0 lượt thích
• 0 bình luận

1. Đặt vấn đề

Là Người sáng lập, rèn luyện Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng tiến hành công tác kiểm tra đảng, coi đó là tất yếu khách quan, là công việc thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng, người lãnh đạo các cấp nhằm thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên. Theo Người, muốn công tác kiểm tra đạt chất lượng, hiệu quả cao thì phải vận dụng hình thức, phương pháp kiểm tra một cách khoa học, khách quan, bảo đảm dân chủ, linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với điều kiện, tình hình thực tế. 

2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về hình thức, phương pháp tiến hành công tác kiểm tra đảng 

Thứ nhất, tiến hành công tác kiểm tra đảng phải chặt chẽ, có hệ thống, khoa học, chủ động, thường xuyên, liên tục, kết hợp nhiều hình thức, phương pháp kiểm tra.

Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu công tác kiểm tra đảng phải được tiến hành chặt chẽ để ngăn ngừa những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm của tổ chức đảng và đảng viên. Trong Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng (năm 1951), Người nêu rõ: “Ở các cơ quan lãnh đạo các cấp, về lề lối làm việc, về chủ trương và cách lãnh đạo còn có những khuyết điểm khá phổ thông và nghiêm trọng. Ấy là những bệnh chủ quan, quan liêu, mệnh lệnh, hẹp hòi và bệnh công thần”1. Đồng thời, Người chỉ ra: “Trung ương cũng phải chịu một phần trách nhiệm. Vì Trung ương chưa chú trọng việc kiểm tra”2.Từ đó, Người yêu cầu “Đảng phải có sự kiểm tra chặt chẽ”, vì “kiểm tra chặt chẽ thì có thể tránh được nhiều khuyết điểm nặng nề”3.

Cùng với đó, Người yêu cầu kiểm tra phải có hệ thống, nghĩa là: “Khi đã có nghị quyết, thì phải lập tức đốc thúc sự thực hành nghị quyết ấy, phải biết rõ sự sinh hoạt và cách làm việc của cán bộ và nhân dân địa phương ấy. Có như thế mới kịp thời thấy rõ những khuyết điểm và những khó khăn, để sửa đổi các khuyết điểm và tìm cách giúp đỡ để vượt qua mọi sự khó khăn”4. Đồng thời, kiểm tra phải trở thành khoa học, nghệ thuật, với chuyên môn sâu, kỹ năng thuần thục, kết hợp hài hòa và thực hiện đồng bộ các hình thức, phương pháp kiểm tra, tiến hành thường xuyên, định kỳ, đột xuất thì mới đem lại kết quả cao nhất. Phải có sự lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện chặt chẽ, sự phối hợp giữa các tổ chức đảng với các cơ quan chức năng liên quan trong quá trình tiến hành công tác kiểm tra đảng.

Cùng với bảo đảm tính hệ thống, khoa học, công tác kiểm tra đảng phải được tiến hành thường xuyên, liên tục; không phải lúc làm, lúc bỏ, “đánh trống bỏ dùi”; làm lấy lệ, mà phải coi kiểm tra là công tác thường xuyên của các cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là người lãnh đạo, cán bộ chủ trì, chủ chốt các cấp. Kết hợp kiểm tra trực tiếp và gián tiếp, kiểm tra từ xa và kiểm tra tại chỗ, trong đó đặc biệt coi trọng kiểm tra trực tiếp, tại chỗ. Người yêu cầu: “Các cấp từ trung ương đến huyện phải lãnh đạo chặt chẽ, thiết thực, phải đến tận nơi kiểm tra, đôn đốc và phải đi đúng đường lối quần chúng, không được quan liêu, chỉ lãnh đạo phong trào trên giấy tờ”5. Người kiên quyết phê phán những cán bộ không đi sát phong trào, khi kiểm tra không đến tận nơi, xem tận chỗ; không xem xét khắp mọi mặt; không theo dõi, đôn đốc, giúp đỡ mà chỉ căn cứ vào giấy tờ, xem báo cáo trên giấy hoặc ngồi trong phòng chờ người ta báo cáo. Người căn dặn: “Kiểm tra không nên chỉ bằng cứ vào các tờ báo cáo, mà phải đi đến tận nơi”6và “cố nhiên, không phải cứ ngồi trong phòng giấy mà chờ người ta báo cáo, mà phải đi tận nơi, xem tận chỗ”7 để làm rõ tường tận sự việc.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cấp ủy các cấp và người lãnh đạo phải kiểm tra sâu sát, cụ thể, thiết thực, mới hiểu rõ tình hình thực tế để giúp Đảng đề ra đường lối, chính sách đúng. Người nhắc nhở: “Cán bộ tỉnh phải đến tận các huyện, các xã. Cán bộ huyện phải đến tận các xã, các thôn. Cán bộ phải chân đi, mắt thấy, tai nghe, miệng nói, tay làm, óc nghĩ. Để thiết thực điều tra, giúp đỡ, kiểm soát, rút kinh nghiệm, trao đổi kinh nghiệm giúp đỡ nông dân và học hỏi dân”8, “các đồng chí ở huyện phải đi xuống xã mà xem xét, kiểm tra, chớ làm theo lối quan liêu, tỉnh gửi giấy về huyện, huyện gửi giấy về xã”9. Trong thực tiễn lãnh đạo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương mẫu mực về tác phong làm việc cụ thể, thiết thực, kiểm tra tỷ mỷ, sâu sát. Dù bận “trăm công, nghìn việc”, nhưng Người vẫn thường xuyên dành thời gian đi giám sát, kiểm tra, đến với các tầng lớp nhân dân, trực tiếp kiểm tra nắm người thực, việc thực; trên cơ sở đó hình thành những chủ trương, quyết sách lớn có liên quan đến vận mệnh của Đảng, Nhà nước và chế độ ta.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt đề cao vai trò kiểm tra của cấp trên đối với cấp dưới. Người cho rằng, kiểm tra từ trên xuống, tức là người lãnh đạo kiểm soát kết quả những công việc của cán bộ mình. Các cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ chủ trì, chủ chốt cần quán triệt tinh thần: “Tỉnh ủy và các huyện ủy phải kiểm tra, đôn đốc”10, “cấp trên cần phải kiểm soát”11. Người phê phán tình trạng cán bộ cấp trên quan liêu, không theo dõi, đôn đốc, không kiểm tra công việc thực tế, “nhầm tưởng rằng cứ gửi nhiều thông tư, chỉ thị, là xong việc; mà không theo dõi, đôn đốc, giúp đỡ địa phương, không kiểm tra công việc thực tế”12. Mặt khác, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng rất chú trọng hình thức kiểm tra từ dưới lên. Theo Người, kiểm tra từ dưới lên, “tức là quần chúng và cán bộ kiểm soát sự sai lầm của người lãnh đạo và bày tỏ cái cách sửa chữa sự sai lầm đó”13.

Thứ hai, đề cao tự phê bình và phê bình trong tiến hành công tác kiểm tra đảng.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tự phê bình và phê bình không chỉ là quy luật tồn tại và phát triển, nguyên tắc cơ bản Đảng phải thực hành triệt để mà còn là một trong những phương pháp kiểm tra cơ bản của Đảng. Người chỉ rõ: “Kiểm tra phải dùng cách thức thật thà tự phê bình và phê bình, để tỏ rõ hết mọi khuyết điểm và tìm cách sửa chữa những khuyết điểm ấy. Như thế, thì cán bộ càng thêm trọng kỷ luật và lòng phụ trách”14. Mục đích của tự phê bình và phê bình trong công tác kiểm tra đảng cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ, để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn, hiệu quả hơn, cốt để tăng cường đoàn kết và thống nhất nội bộ.

Thực hiện tự phê bình và phê bình trong nội bộ Đảng và phê bình của Nhân dân đối với tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên. Người yêu cầu: “Việc phê bình phải từ trên xuống và từ dưới lên. Cấp trên phê bình, chưa đủ. Đồng chí, đồng sự phê bình, chưa đủ. Phải hoan nghênh quần chúng phê bình nữa, thì sự phê bình mới hoàn toàn”15. Theo Người, phải mở rộng phong trào phê bình và tự phê bình ở trong Đảng, ở các cơ quan, các đoàn thể, trên báo chí cho đến Nhân dân. Phê bình và tự phê bình phải thường xuyên, thiết thực, dân chủ, từ trên xuống và từ dưới lên, sau hết là Đảng phải có sự kiểm tra chặt chẽ. Phải kiên quyết chống cái thói “cả vú lấp miệng em”, ngăn cản quần chúng phê bình.

Khi tiến hành tự phê bình và phê bình phải theo tinh thần thân ái, trên lập trường cách mạng của giai cấp công nhân và phải biết cách phê bình sáng suốt, khéo léo, tức là: “phê bình mình cũng như phê bình người phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt. Phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm. Đồng thời, chớ dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm thọc. Phê bình việc làm, chứ không phải phê bình người”16. “Khi phê bình cần phải xét nguyên nhân của khuyết điểm, phải cân nhắc đến ưu điểm, phải đề ra cách sửa chữa, đồng thời phải dùng thái độ thân thiết, giúp họ tìm ra cái cớ vì sao mà sai lầm? Sai lầm như thế, sẽ có hại đến công việc thế nào? Làm thế nào mà sửa chữa?”17.

Thứ ba, quan điểm về coi trọng phát huy vai trò của quần chúng nhân dân tham gia công tác kiểm tra đảng.

Theo Người, để công tác kiểm tra đảng có kết quả, trước hết phải tiến hành tốt trong nội bộ Đảng, mặt khác phải biết dựa vào quần chúng, khơi dậy tinh thần trách nhiệm và tính tích cực của quần chúng tham gia công tác kiểm tra đảng, đó là biện pháp hữu hiệu và không thể thiếu được. Người chỉ rõ: “Nếu người lãnh đạo động viên số đông hoặc tất cả nhân viên … tham gia công việc kiểm soát, mà nhân viên trong ban kiểm tra cấp trên biết chỉ đạo đúng, theo cách “lãnh đạo liên hợp với quần chúng”, thì việc kiểm soát nhất định kết quả tốt”18. Do đó, Người yêu cầu phải liên lạc với dân chúng, phải dựa hẳn vào quần chúng, hoan nghênh quần chúng đôn đốc và kiểm tra, “phải luôn luôn do nơi quần chúng mà kiểm soát những khẩu hiệu và chỉ thị đó có đúng hay không”19.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chú trọng và quan tâm đặc biệt đến cách phát huy vai trò của quần chúng nhân dân tham gia công tác kiểm tra đảng bằng nhiều hình thức, biện pháp cụ thể để đem lại hiệu quả thiết thực. Người chỉ rõ: “Ở quần chúng, khai hội, phê bình và bày tỏ ý kiến, bầu cử các ủy ban, các hội đồng, v.v.; đó là những cách quần chúng kiểm soát những người lãnh đạo”20. Cùng với đó, Người yêu cầu cán bộ lãnh đạo phải có phương pháp kiểm tra sâu sát thực tế, phải gần dân, lắng nghe ý kiến của dân và học hỏi kinh nghiệm của dân, hoan nghênh và khuyến khích quần chúng thật thà phê bình tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên để công tác kiểm tra đảng được toàn diện, đầy đủ hơn. Người chỉ dạy: “Trừ một số việc thật là trong Đảng không đưa ra ngoài. Còn phần nhiều việc mà hầu hết các cán bộ khi khai hội sẽ mời anh em ngoài tham gia, phát biểu, phê bình, như vậy làm cho ngoài Đảng càng gần gũi Đảng và đó cũng là mong muốn của Đảng. Làm như vậy thì: Một mặt trong có Đảng kiểm tra đôn đốc. Một mặt có anh em ngoài kiểm tra đôn đốc. Như thế đảng viên và cán bộ ngoài Đảng cùng được giáo dục”21.

Thứ tư, tiến hành tốt việc thẩm tra, xác minh trong công tác kiểm tra đảng.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, kiểm tra phải khách quan, toàn diện, thận trọng và chặt chẽ, nhất là kiểm tra công tác cán bộ và cán bộ, càng phải thận trọng, chính xác, trung thực, nếu không sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sinh mệnh chính trị của đồng chí mình. Khi kiểm tra, cần lưu ý: “Xem xét cán bộ, không chỉ xem xét ngoài mặt mà còn phải xem tính chất của họ. Không chỉ xem một việc, một lúc mà phải xem toàn cả lịch sử, toàn cả công việc của họ”22. Đồng thời, Người chỉ dạy: “Chẳng những xem xét công tác của họ, mà còn phải xét cách sinh hoạt của họ. Chẳng những xem xét cách viết, cách nói của họ, mà còn phải xem xét việc làm của họ có đúng với lời nói, bài viết của họ hay không. Chẳng những xem xét họ đối với ta thế nào, mà còn phải xem xét họ đối với người khác thế nào. Ta nhận họ tốt, còn phải xét số nhiều đồng chí có nhận họ tốt hay không. Phải biết ưu điểm của họ, mà cũng phải biết khuyết điểm của họ, không nên chỉ xem công việc của họ trong một lúc, mà phải xem cả công việc của họ từ trước đến nay”23. 

Theo Hồ Chí Minh, phải coi trọng và thực hiện tốt việc thẩm tra, xác minh để có cơ sở làm rõ ưu điểm, khuyết điểm, đúng, sai để xem xét, đánh giá, kết luận được khách quan, công minh, chính xác trong tiến hành công tác kiểm tra đảng. Người yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp, cán bộ làm công tác kiểm tra đảng phải đi sâu phân tích, xem xét thận trọng, kỹ lưỡng, phải “mắt thấy, tai nghe, tay sờ, chân đi đến”, đào sâu đến tận gốc rễ bản chất của vấn đề, của sự việc. Người đòi hỏi chủ thể kiểm tra phải đứng trên quan điểm duy vật biện chứng, khách quan, toàn diện, lịch sử, cụ thể, phát triển, thống nhất giữa lý luận và thực tiễn để phân tích rõ cái cớ sai lầm, phải xét kỹ lưỡng việc nặng hay nhẹ, phải thận trọng, khách quan, dân chủ, nắm đúng sự thật, có tinh thần “chí công vô tư”, không áp đặt, không thiên tư, thiên kiến, “yêu nên tốt”, “ghét nên xấu”.

Người thường xuyên nhấn mạnh: “Bất kỳ việc to việc nhỏ phải xem xét kỹ lưỡng”24, “đối với mọi việc phải xem xét kỹ lưỡng mọi mặt, không nóng nảy, hấp tấp”25, “cán bộ phải chân đi, mắt thấy, tai nghe, miệng nói, tay làm, óc nghĩ. Để thiết thực điều tra, giúp đỡ, kiểm soát, rút kinh nghiệm, trao đổi kinh nghiệm”26, “chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết”27. Đồng thời, Người nhắc nhở phải kiên quyết chống bệnh chủ quan, tác phong quan liêu, đại khái, bệnh ham chuộng hình thức, phô trương… bởi vì : “Những người mắc bệnh chủ quan, không xem xét hoàn cảnh thực tế, không xem xét toàn thể công việc, không nghiên cứu bản chất của công việc, không xét rõ quan hệ của việc này với việc khác…, thì nhất định sẽ thất bại”28.

3. Kết luận

Tư tưởng Hồ Chí Minh về hình thức, phương pháp tiến hành công tác kiểm tra đảng có giá trị to lớn, đến nay vẫn còn nguyên tính thời sự, mãi là kim chỉ nam định hướng tiến hành công tác kiểm tra của Đảng, góp phần xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh “là đạo đức, là văn minh”, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Trước yêu cầu thực tiễn đặt ra về nhiệm vụ cách mạng và công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng nói chung, công tác kiểm tra của Đảng nói riêng, đòi hỏi cần tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về hình thức, phương pháp tiến hành công tác kiểm tra đảng, góp phần thiết thực đổi mới phương thức, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác này trong tình hình mới.

Chú thích :
1, 2, 3, 25, 28. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 7. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 33, 34, 33, 288, 126.
4, 6, 7, 11, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 27. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 637, 637, 327, 300, 328, 637, 272, 323, 332, 289, 328, 318, 321, 346.
5. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 11. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 361.
8, 15, 24, 26. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 6. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 249, 53, 308, 249.
9. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 280 – 281.
10. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 14. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 23.
12, 21. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 8. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 425, 59.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương (khóa XIII). Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28/7/2021 về công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật của Đảng.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I, II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
3. Tăng cường công tác kiểm tra tổ chức đảng góp phần xây dựng đảng vững mạnh toàn diện. https://www.quanlynhanuoc.vn/2022/03/08/tang-cuong-cong-tac-kiem-tra-to-chuc-dang-gop-phan-xay-dung-dang-vung-manh-toan-dien.

Trung tá. Lê Xuân Chung
Thiếu tá. Chu Xuân Đại Thắng 
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng